110-lecie nadania Puławom praw miejskich. O rozwoju miasta decyduje gospodarka

W tym roku Puławy obchodzą 110. rocznicę nadania praw miejskich. Jakie znaczenie miał ten fakt dla ich dalszego rozwoju?

Przyjęło się, że to dzięki umiejscowionym tu instytutom rolniczym i nadaniu praw miejskich Puławy zaczęły się rozwijać. To jednak nieprawda. Było wiele istotnych czynników gospodarczych prowadzących do rozwoju przestrzennego Puław. Uzyskanie praw miejskich było przysłowiową kropką nad „i” oraz wypadkową pewnych wydarzeń społeczno-politycznych. Istotne znaczenie miała umiejscowiona w Puławach przeprawa mostowa przez Wisłę, która była punktem strategicznym przemieszczania się na drugą stronę rzeki. Puławy były siedzibą rodu książąt Czartoryskich ale też Sienawskich i Lubomirskich. Ale to za czasów Czartoryskich nastąpił rozkwit Puław. Do ich rozwoju przyczyniło się także powstanie tu Instytutu Rolniczego. W latach 70 XIX wieku Puławy doczekały się połączenia kolejowego, które także otworzyło im okno na świat. W latach 90. XIX wieku funkcjonowanie ogromnej jednostki wojskowej wpływało na rozwój różnych zawodów służących wojsku, a to napędzało gospodarkę. Chodziło między innymi o prowiant czy zaopatrzenie w odzież. Czynnikiem politycznym wpływającym na rozwój było to, że Puławy stały się siedzibą powiatu Nowoaleksandryjskiego.

Bądź na bieżąco. Polub nas na Facebooku!

Jak zmieniły się Puławy na przestrzeni lat?
W Puławach widać ciągłość rozpoczętej 110 lat temu budowy i przebudowy osady. Wcześniej jej życie kumulowało się nad Wisłą. Później zaczęło się przeciągać w kierunku PKP - dzisiejsza aleja Partyzantów - czy w kierunku wojska - dzisiejsza ulica Lubelska. Pierwszy etap rozwoju miasta Puławy, kiedy następuje boom i rozwój, zniweczyła I wojna światowa. W 1915 roku to, co udało się zrobić, zostało zniszczone. Okres okupacji austriackiej przyniósł nowy pomysł na Puławy. Priorytetem było przerzucenie nowego mostu przez Wisłę. Austriacy aby zyskać przychylność społeczeństwa przywrócili nazwę Puławy zamiast Nowa Aleksandria. Stworzyli też szkołę - obecne I LO imienia księcia Jerzego Adama Czartoryskiego. Gospodarczo Puławy były w ruinie. Wyzysk mieszkańców ziemi puławskiej przez okupanta doprowadzał do strajków i buntów wielokrotnie kończących się wypadkami śmiertelnymi. Puławy odzyskały niepodległość w 1918 r., a odbudowane zostały dopiero na początku lat 30. Po 1930 roku nastąpił rozwój miasta w kierunku gospodarczym. W latach 1936-1939 Puławy dostały się do Centralnego Okręgu Przemysłowego. Już wówczas planowano tu budowę zakładów chemicznych. Jednak wybuch II wojny światowej zniweczył te plany, a działania wojenne znów zniszczyły wszystko, co udało się odbudować. Po okupacji niemieckiej przyszedł okres długoletniej stagnacji przypadającej na lata 50. ubiegłego wieku. Ówczesne władze wojewódzkie i powiatowe stwierdziły, że Puławy mają być wyłącznie miastem o charakterze turystycznym.

W 1960 roku powrócono do planów przedwojennych i zdecydowano o budowie Zakładów Azotowych. Powstająca fabryka była jednak inna, jeśli chodzi o skalę produkcyjną, ale jej utworzenie spowodowało całkowite zmiany społeczne oraz zmiany zabudowy przestrzennej Puław. To, co przetrwało po wojnie, zostało za przyzwoleniem ówczesnych decydentów zniszczone często z premedytacją, bo jak podają ówczesne gazety przypominało gnuśne Puławy. Od czasów budowy kombinatu chemicznego Puławy miały być wizytówką nie tylko kraju ale Europy. Miały być miastem nowoczesnym wybudowanym na zgliszczach tego co było wcześniej. Do czasów obecnych zachowało się niewiele z dawnych Puław.

Jest Pan autorem wystawy fotograficznej będącej swego rodzaju podróżą w przeszłość …
Wystawa pokazuje jak Puławy zmieniały się za sprawą I i II wojny światowej, spokoju po uzyskaniu praw miejskich, odbudowy w latach 30. oraz budowy Zakładów Azotowych. Puławy były 12-tysięcznym miastem. W ciągu kilku lat liczba mieszkańców zwiększyła się do 30 tys. Wraz z budową Azotów okazało się, że brakuje mieszkań, sklepów. Wybudowano je kosztem wywłaszczenia z prywatnych działek. Wystawa obejmuje także ten okres. Dzięki wejściu Polski do Unii Europejskiej Puławy pozyskały fundusze unijne. Powstało wiele inwestycji. Fotografie odzwierciedlają te zmiany. Zdjęcia na wystawie pochodzą z lat 1901- 2015. Jest ich 150.

Do kiedy można ją oglądać?
Do końca maja wystawa jest w holu górnym Puławskiego Ośrodka Kultury Dom Chemika. W czerwcu zostanie przeniesiona na plac Fryderyka Chopina w związku z wydarzeniami kulturalnymi dotyczącymi Puław i pozostanie tam do września. Wystawa powstawała 5 lat dzięki mieszkańcom, którzy udostępnili swoje zdjęcia dawnych Puław. Często są to zdjęcia rodzinne. Pracownia Dokumentacji Dziejów Miasta pozyskała kilka tysięcy fotografii a na wystawę trafiły te pokazujące zmieniającą się przestrzeń miasta na przestrzeni 110 lat. Na Facebooku Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta pojawił się specjalny album-zakładka, w której jest rozpoczęty w tym roku projekt zatytułowany „Podziel się z nami swoimi wspomnieniami”. Zamieszczamy tam pozyskane od mieszkańców zdjęcia i wspomnienia a inni mieszkańcy je dodatkowo uzupełniają. Obecnie już dużo wiemy o życiu codziennym mieszkańców dawnych Puław.